Πώς η Γνωσιακή–Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) βοηθά στη Διαχείριση του Άγχους

Πώς η Γνωσιακή–Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) βοηθά στη Διαχείριση του Άγχους

Κατανοώντας το άγχος και μαθαίνοντας να το μεταμορφώνουμε

Το άγχος είναι ένα από τα πιο κοινά και καθημερινά ανθρώπινά συναίσθημα. Το άγχος δεν είναι εχθρός, είναι μια φυσική αντίδραση του οργανισμού μας σε καταστάσεις που αντιλαμβανόμαστε ως απαιτητικές ή απειλητικές. Όταν βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, λειτουργεί ως μηχανισμός προστασίας και κινητοποίησης, βοηθώντας μας να ανταποκρινόμαστε με εγρήγορση και προσαρμοστικότητα. Ωστόσο, όταν η έντασή του αυξάνεται ή παρατείνεται, μπορεί να επιβαρύνει τον οργανισμό και να δυσκολεύει τη φυσική μας ισορροπία.

Από τα πρώτα στάδια της ανθρώπινης εξέλιξης, το άγχος λειτούργησε ως μηχανισμός επιβίωσης, προετοιμάζοντας το σώμα και το νου να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο είτε με δράση είτε με απομάκρυνση από αυτόν.

Όταν αντιλαμβανόμαστε έναν πιθανό κίνδυνο, το αυτόνομο νευρικό σύστημα ενεργοποιείται: το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη, η καρδιά χτυπά γρηγορότερα, οι μύες τεντώνονται και η αναπνοή επιταχύνεται. Αυτός είναι ο γνωστός μηχανισμός «μάχης ή φυγής» (fight or flight), ένα φυσιολογικό σύστημα συναγερμού που μας βοηθά να ανταποκριθούμε άμεσα σε κάθε πρόκληση.

Ωστόσο, στη σύγχρονη ζωή οι «απειλές» σπάνια είναι σωματικές. Αντί για κινδύνους επιβίωσης, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ψυχολογικές πιέσεις: εργασιακό στρες, οικονομικές δυσκολίες, κοινωνικές απαιτήσεις, ή προσωπικές ανασφάλειες. Το σώμα όμως αντιδρά με τον ίδιο τρόπο, σαν να βρισκόμαστε σε πραγματικό κίνδυνο. Το αποτέλεσμα είναι ένα παρατεταμένο άγχος που εξαντλεί το σώμα και το μυαλό.

---

Όταν το φυσιολογικό άγχος γίνεται δυσλειτουργικό

Όταν το σύστημα άγχους παραμένει ενεργοποιημένο για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να εκδηλωθεί με τρόπους που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική μας ισορροπία, όπως:

• εμφανίζεται χωρίς προφανή αιτία,
• είναι δυσανάλογα έντονο σε σχέση με την κατάσταση, ή
• διαρκεί πολύ καιρό, επηρεάζοντας τον ύπνο, τη συγκέντρωση ή τις σχέσεις μας.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, το σύστημα «συναγερμού» παραμένει ενεργοποιημένο, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Το σώμα δεν προλαβαίνει να επανέλθει στην ισορροπία, κι έτσι εμφανίζονται σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ζάλη, δυσκολία στην αναπνοή ή μυϊκή ένταση, αλλά και ψυχικά συμπτώματα όπως υπερένταση, ανησυχία ή αίσθημα απώλειας ελέγχου.

---

Πώς η Γνωσιακή–Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) βοηθά.

Η CBT βασίζεται στην κατανόηση ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις μας είναι άμεσα συνδεδεμένα. Δεν είναι τα γεγονότα αυτά καθαυτά που μας προκαλούν άγχος, αλλά ο τρόπος που τα ερμηνεύουμε.

1. Αναγνώριση και κατανόηση

Ο θεραπευτής βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει τις αυτόματες, συχνά αρνητικές σκέψεις που πυροδοτούν το άγχος («Θα αποτύχω», «Δεν θα τα καταφέρω», «Κάτι κακό θα συμβεί»).

2. Αναδόμηση σκέψεων

Μέσα από τη θεραπευτική διερεύνηση, το άτομο μαθαίνει να αμφισβητεί αυτές τις σκέψεις και να τις αντικαθιστά με πιο ρεαλιστικές και υποστηρικτικές («Θα προσπαθήσω όσο μπορώ», «Έχω αντιμετωπίσει δυσκολίες και στο παρελθόν»).

3. Ρύθμιση του σώματος και του νου

Η CBT συνδυάζεται συχνά με τεχνικές χαλάρωσης, εκπαίδευση στην αναπνοή, **ενσυνειδητότητα (mindfulness)**και έκθεση σε αγχώδεις καταστάσεις με ελεγχόμενο τρόπο, ώστε το άτομο να μάθει σταδιακά να ρυθμίζει το άγχος του και να επαναφέρει τον οργανισμό του σε ισορροπία.

4. Ενίσχυση αυτορρύθμισης και ανθεκτικότητας

Σταδιακά, το άτομο αποκτά δεξιότητες για να αναγνωρίζει τα πρώτα σημάδια έντασης, να επεμβαίνει έγκαιρα και να αποτρέπει την υπερφόρτωση του συστήματος άγχους.

Από το «αντιδρώ» στο «διαχειρίζομαι»

Η CBT δεν προσπαθεί να «εξαλείψει» το άγχος, αυτό θα ήταν αντίθετο με τη φύση μας. Αντίθετα, στοχεύει να μας βοηθήσει να το κατανοήσουμε, να το αποδεχθούμε και να το ρυθμίσουμε, ώστε να λειτουργεί ως σύμμαχος και όχι ως εμπόδιο.

Μέσα από τη θεραπεία, το άγχος μετατρέπεται από μια ακατέργαστη, απειλητική ενέργεια σε ενημερωτικό σήμα, ένα κάλεσμα να ακούσουμε τις ανάγκες μας, να θέσουμε όρια, να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να ζήσουμε με μεγαλύτερη εσωτερική ισορροπία.

📖 Πηγές & Επιστημονική Τεκμηρίωση

Το κείμενο βασίζεται σε σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα και θεραπευτικά πρωτόκολλα της Γνωσιακής–Συμπεριφορικής Θεραπείας, όπως παρουσιάζονται από:

• Την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA),
• Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Φροντίδας (NICE),
• και σημαντικά έργα των Aaron T. Beck, David Clark και David Barlow σχετικά με τη γνωσιακή θεραπεία του άγχους.